Impressie van de situatie na de herinrichting
(Illustratie: Ulco Glimmerveen)
Restauratie grafveld Busjop in
2010-2011
Vanaf het eind van de 19e eeuw werd een groot deel van
het Leudal beplant met vooral naaldbomen. Ook de grafheuvels bij de Busjop
werden beplant. Naarmate de bomen ouder werden, brachten de wortels in
toenemende mate schade toe aan de grafheuvels. Boswerkzaamheden deden daar
nog een schepje boven op. En door het bos werden de grafheuvels ook aan het
oog onttrokken.
In 2004 vond een eerste restauratie plaats. Alle bomen
op en direct om de grafheuvels werden weggehaald en de bovenlaag van de
grafheuvels werd hersteld door het aanbrengen van zand en heideplaggen. Na
deze restauratie worden ze jaarlijks door Staatsbosbeheer gemaaid zodat ze
niet opnieuw begroeid raken met bomen en struiken.
situatie na de restauratie in 2004
Aansluitend op de eerste restauratie ontwikkelden de
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en Staatsbosbeheer plannen
voor een grootschalige restauratie van het Grafveld Busjop. Doel van die
restauratie was ter plaatse een open heidelandschap te creëren, het
landschap waarin het grafveld ontstond. De grafheuvels worden daarmee weer
goed zichtbaar. Deze restauratie startte in november 2010 en werd zomer
2011 afgerond. Tussen de verschillende restauratiefasen verrichtte het RCE
archeologisch onderzoek. De bevindingen zijn te lezen op de webpagina
‘Grafveld’ van deze site.
Fase 1: Verwijdering van de ondergroei
Op 4 november 2010 is het startsein gegeven voor het
project ‘Restauratie grafveld Busjop’. Onder toeziend oog van projectleider
Hans Levels van Staatsbosbeheer gaven wethouder Joerie Minses van de
gemeente Leudal, beleidsmedewerker Arne Haytsma van de Rijksdienst voor het
Cultureel Erfgoed en districtshoofd Arjan van der Zee van Staatsbosbeheer
de aanzet tot het ontdoen van een prehistorische grafheuvel van begroeiing.
Na korte tijd lieten de genodigden
zich ook niet onbetuigd, ze stortten zich vol overgave met de aangereikte
snoeischaren op de vegetatie. In de loop van het verdere najaar zijn het
braamstruweel, de struiken en de kleine boompjes op het grafveld
Busjop gesnoeid en gekapt en het snoeisel en hout afgevoerd.
Winter 2010-11 werden vrijwel alle naaldbomen weggehaald
maar veel van de loofbomen langs de paden bleven staan. Door deze
werkzaamheden is het open landschap gecreëerd waarin het grafveld ooit lag.
Ook is een doorkijk gerealiseerd van de zandrug waarop de grafheuvelsliggen, naar het beekdal.
Fase 3: Verwijdering van de humeuze bovenlaag
In het voorjaar van 2011 is een 5-10 cm van de humuslaag
van de bodem tussen de grafheuvels verwijderd. Daarmee is het voedselarme
zand aan de oppervlakte gekomen en een belangrijke voorwaarde geschapen om
de groei van hei te stimuleren. De boomstobben zijn verpulverd om latere
beheerswerkzaamheden mogelijk te maken.
In de laatste fase van de restauratie van het grafveld
zijn in de zomer van 2011 kleine oneffenheden, zoals konijnenpijpen,
aangevuld en de heuvels met een dunne laag schoon lemig zand iets
opgehoogd. Zo zijn ze meer zichtbaar, beleefbaar en beter beheerbaar. Dit
werk werd uitgevoerd door de Archeologische Monumentenwacht (AMW). Tussen
de heuvels is een wandelpad aangelegd en er is een doorkijk gerealiseerd
naar het beekdal. Wonend en werkend aan de overkant van de beek, keken de
bewoners destijds op naar de dekzandrug waar hun grafveld lag.
Met maaisel van heidevelden waarin zich volop zaden
bevinden, zijn de grafheuvels afgedekt. Deze laatste werkzaamheden zijn
eind augustus – begin september uitgevoerd.
opgehoogde grafheuvel met op de
voorgrond het nieuwe wandelpad
zomer
2011: drie opgehoogde heuvels met op de voorgrond het pas ontdekte langbed
Afsluiting
Na een besloten officiële afsluiting, werd de
herinrichting op monumentendag 2011 gevierd met een publieksdag.
Medewerkers van het Openluchtmuseum Eindhoven lieten zien hoe in het verre
verleden wol gekleurd werd met plantenwortels, draden werden gesponnen met
een spintol en stoffen geweven zonder weefgetouw. Na het houthakken maakte
je vuur met een vuurslag van ijzer en een stuk vuursteen, dat overigens wel
de nodige oefening vergt. Graanmalen gebeurde met een steen.
Als geen beheer plaatsvindt,
zal de natuur zijn loop nemen en het grafveld na de herinrichting uiteindelijk
weer begroeid raken met bos. In de eerste vijf jaar moet de hei eerst
stevig voet aan de grond krijgen. In die jaren zal maaien de aangewezen
vorm van beheer zijn die moet voorkomen dat struikgewas en ontkiemende
boomzaden zich ontwikkelen. Na de eerste vijf jaar worden mogelijk ook
schapen ingezet om de vegetatie kort te houden. De begrazing zal in dat
geval altijd maar een beperkt deel van het jaar plaatsvinden, daarom worden
geen veeroosters of permanente hekwerken in het gebied geplaatst. Als schapen
ingezet worden, blijven ze op hun plek door een tijdelijke afrastering die
weer weggehaald wordt als de schapen vertrekken.
Topvondst 2011
Op de vierde Limburgse Archeologie Dag, een congres voor
professionals en niet professionals georganiseerd door het Limburgs Museum
in Venlo, werd in april 2012 door de deelnemers uit vijf genomineerden de
‘Topvondst 2011’ gekozen. De restauratie van het grafveld Busjop heeft bij
deze verkiezing de tweede plaats behaald.
Voor het project is subsidie verleend door:
- De Gemeente Leudal (www.leudal.nl)
- DeProvincie
Limburg via Platteland in Uitvoering / de Gebiedscommissie Nederweert
(www.nederweert.plattelandinuitvoering.nl)
- Het Europees Landbouwfonds voor
Plattelandsontwikkeling
